Voorbij de koffiebekers en het fietsenplan

We zijn er aan gewend geraakt: wanneer het om duurzaamheid gaat, worden we aangesproken in onze rol als consument, als burger, als stemmer. Op zich terecht, maar we kunnen ons amper nog een ander handelingsperspectief voorstellen. Terwijl: je bent ook een professional! De impact die je vanuit die rol kunt maken, is vaak vele malen groter. Hoog tijd dus dat je duurzaamheid vertaalt naar jouw professie. 

Als het niet zo jammer was, zou het grappig zijn: wanneer er in een organisatie of bedrijf groene voornemens rijzen, worden die vaak vertaald naar een vaste riedel blije plannen. ‘YES! We gaan ervoor zorgen dat onze mensen vaker de trein of de fiets pakken.’ Of: ‘Wég met die wegwerpbekers; iedereen moet voortaan zijn eigen koffiemok meenemen naar kantoor.’ Of: ‘We gaan het goede voorbeeld geven: onze kantine serveert voortaan alleen vegetarische en/of biologische lunches.’ Hartstikke goed natuurlijk. Maar er is zoveel meer mogelijk. 

Randvoorwaardelijke zaken

Ik zie het keer op keer in gesprekken die ik voer met gemeenten, met adviesbureaus, met ziekenhuizen, met overheidsmedewerkers: de bekers, de lunch, het fietsenplan. Maar bij die gesprekken zit ik niet aan tafel met de professionals die over het vervoersbeleid gaan, of over de catering; die gesprekken voer ik met mensen die zich bezighouden met het primaire proces van de organisatie.

Er lijkt een soort reflex te bestaan om duurzaamheidsplannen te vertalen naar randvoorwaardelijke zaken. Terwijl voor elk primair proces geldt: in al jouw handelen zit ook duurzaamheid. Altijd.

We hebben de neiging om (duurzaamheids)wensen en -dromen buiten onszelf te plaatsen. Bij een ander (de catering, de afdeling mobiliteit), en liefst ook in een meer of minder ver verwijderde toekomst. Dat is beter hanteerbaar, want dan hoef jij nu niks te veranderen en ben je toch goed bezig. Projecteren van die wensen op het hier en nu blijkt een lastige stap. 

Kijk dichtbij

Onlangs had ik een coachingsgesprek met een medewerker bij een ministerie. Zij zocht advies over een carrièrestap. Ze maakte zich ernstige zorgen over klimaatverandering en wilde een positieve bijdrage leveren. In welke organisatie zou ze dat het beste kunnen doen? 

Ik vroeg: “heb je dit gesprek al eens met je eigen medewerkers gevoerd?” Interessant genoeg luidde het antwoord ‘nee’. Deze vrouw gaf leiding aan twintig overheidsmedewerkers op een afdeling die een belangrijk verschil zou kunnen maken. En toch zocht ze de invulling van haar verlangen om positieve impact te maken ergens anders.

Herkenbaar? Ga dan als professional eerst eens het gesprek aan met jezelf: hoe kan jij binnen jouw vak gaan handelen binnen de grenzen van de planeet? En hoe kan je ervoor zorgen dat jouw professionele handelen ook anderen ertoe aanzet dat ze hun klimaatimpact zoveel mogelijk verkleinen? 

Goed werkgeverschap

Een voorbeeld. Met medewerkers van de P&O-afdeling van de gemeente Amsterdam spraken we tijdens onze sessie over verduurzaming dat zij verantwoordelijk zijn voor goed werkgeverschap. Dat houdt ook in dat mensen betekenisvol werk moeten kunnen doen. Betekenisvol in de zin dat je kan bijdragen aan wat jij het belangrijkst vindt. 

Zeventig procent van de mensen vindt het belangrijk om te werken aan een betere toekomst. Zij maken zich zorgen over het klimaat en willen daaraan bijdragen. Goed werkgeverschap is dus ook: mensen daar handvatten voor geven. Ze opleiden om de benodigde competenties te verwerven. Dat maakt van een P&O-medewerker niet ineens een duurzaamheidsmedewerker; daarmee vertaal je jouw waarden naar je eigen vakgebied. 

Duurzaamheid als sluitpost

Soms kan dat wringen. Zoals bijvoorbeeld bij een adviesbureau dat zich toelegt op vergroening en duurzaam ontwerp. De groene ambitie druipt daar van de muren, alle medewerkers maken zich zorgen over het klimaat. Maar zodra er druk op een project komt te staan (financieel of anderszins) sneuvelt duurzaamheid als eerste, moesten ze vaststellen. Hoe kan dat? Deze hooggekwalificeerde mensen adviseren partijen als de rijksoverheid in cruciale keuzemomenten. En tóch kwam ook hier de vegetarische lunch als eerste bovendrijven in ons gesprek over verduurzaming.

Natuurlijk zijn er allerlei redenen te verzinnen waarom duurzaamheid in een professionele context zo vaak een sluitpost is. We zitten nog vast in een economisch systeem waarbij duurzame keuzes nou eenmaal geen prioriteit krijgen. 

Soms is de verklaring simpeler: we durven niet vast te houden aan onze duurzame waarden, omdat we de relatie met de opdrachtgever goed willen houden. Dat we niet professioneel overkomen als we gaan staan voor onze duurzame doelstellingen. Of we laten de waarden van de opdrachtgever voorgaan onder het motto don’t bite the hand that feeds you. 

Een gelijkwaardig gesprek

Wil je dit patroon helpen doorbreken en eindelijk stappen zetten beyond de koffiebekers? 

Voer dan eerst een goed gesprek met jezelf, en daarna met je werk- of opdrachtgever. Niet met een opgeheven vingertje, maar vanuit een gevoel van gelijkwaardigheid. Vraag het gewoon: “In onze missie staat dat we duurzaamheid belangrijk vinden, maar in deze keuzes zie ik dat niet terug. Waarom is dat?” 

Vraag door en luister, luister, luister. Probeer de ander te begrijpen en stel voor er een ander perspectief naast te leggen. Dat vraagt moed, dat vraagt een oprecht open houding. Maar het is de sleutel tot verandering. Waar je ook werkt, wat je ook doet. Succes. Je kan het! 

-------

Meer over Jeanine Pothuizen – veranderkundige en klimaatpsycholoog

Voor mij is een organisatie een verzameling mensen. Wil je je duurzame ambities realiseren? Dan heb je niet alleen een technische, rationele uitdaging. De sociale en psychologische kant speelt net zo hard een rol. Ondanks de mooie ambities en uitgewerkte plannen, leiden schijnbaar verborgen aspecten (emoties en cultuur) vaak tot onverwachte belemmeringen in het realiseren van deze doelen.

Ik help teams en organisaties om deze de zachte aspecten van verandering juist in te zetten als katalysator. Op weg naar een gezonde toekomst voor mens, organisatie en natuur.