Duik in de onderwaterwereld

Zeventig procent van de mensen in ons land maakt zich zorgen om de opwarming van de aarde. Dat geldt dus ook voor jouw collega’s. ‘Waarom zie ik dat dan niet?’, vragen mensen mij vaak. Misschien helpt het om anders te kijken. En vooral: een ander gesprek te voeren.

Mensen zijn net ijsbergen: je ziet maar tien procent, de rest zit onder water. Met de tien procent boven water laten we elkaar zien hoe we willen zijn, of hoe we denken dat we zouden moeten zijn. We proberen eruit te zien zoals we denken dat we eruit moeten zien: elke (werk)cultuur heeft zijn eigen kleding- en gedragscodes. 

We hebben een keurig geordend bureau, of juist niet. We praten over de inhoud van ons werk, we laten onze kennis zien, want daar worden we op beoordeeld. Tijdens vergaderingen laten we ons gelden, of juist niet. Dat zijn allemaal signalen, het zichtbare topje van de ijsberg. 

Ontmoeting tussen ijsbergen

Als we elkaar op het werk tegenkomen, is dat dus een ontmoeting tussen twee topjes van twee ijsbergen. Wat er onder water zit, zien we niet. Terwijl: daar zitten de dingen die we werkelijk belangrijk vinden. De dromen die we hebben voor onszelf en onze kinderen, dat wat ons gelukkig maakt. Oók duurzame dromen en inspiratie blijven hier vaak onzichtbaar verborgen. 

We laten niet zomaar zien waar we van houden, waar we behoefte aan hebben. Onze zoektocht naar geluk, onze angst, onze pijn, onze zorgen en ons verdriet liggen onder de oppervlakte. Onze waarden en drijfveren. Allemaal zaken die we, afhankelijk van de organisatiecultuur, meer of minder aan elkaar laten zien. 

Laat je waterlijn eens zakken

Werkelijke ontmoeting en verbinding (je voelt ‘m al aankomen) kan echter alleen plaatsvinden op de gedachten en gevoelens die zich doorgaans in die onderwaterwereld afspelen. Dus als jij de zaken die je raken, die je écht belangrijk vindt, wilt inbrengen in je werk, dan zul je mensen ook je onderwaterwereld moeten laten zien. Of je waterlijn laten zakken. 

Het zijn gevoelige metaforen misschien, in een maatschappelijke context van smeltende gletsjers en stijgende zeespiegels. Maar deze figuurlijke ijsbergen zou ik graag zien smelten, voor een betere verbinding: in gedachten zie je hoe mooi het smeltwater van twee ijsbergen zich met elkaar kan vermengen. 

Tegen de stroom in 

Even voor de duidelijkheid: deze hele figuurlijke ijsbergsituatie is helemaal niemands schuld. We zijn erop geconditioneerd. Dit is wat er in onze samenleving, onze werkomgeving, onze cultuur gewoon is. En het is heel menselijk dat we er dan zelf ook aan meedoen, om erbij te horen. We leven in een wereld waarin Facebook en LinkedIn bijdragen om onze waterlijn kunstmatig hoog te houden: kijk eens hoe geweldig het met mij gaat! Net als bij het tegengaan van klimaatverandering, hebben we ook hier te maken met een systeem waarin we tegen de stroom in zwemmen als we daadwerkelijke veranderingen teweeg willen brengen. 

Anders kijken, andere vragen stellen

Eigenlijk weten we wel dat de ander veel meer is dan wat hij of zij laat zien. Pas wanneer je dat echt tot je door laat dringen, ga je anders naar elkaar kijken. Dan word je nieuwsgierig naar de ander en wil je misschien wel eens een kijkje nemen onder water. 

De volgende stap is dan om andere vragen te gaan stellen. Probeer eens een ander soort gesprek te voeren door te vragen waaróm iemand ergens zo over denkt. Wees nieuwsgierig, zet niet meteen jouw mening naast of tegenover die van de ander. Vertel eens aan je collega wat hij zou zien als hij diep in jouw hart kon kijken. En vraag wat jij zou zien als jij dat kon. Ga op zoek naar de drijfveren. Zo kom je erachter dat die norse dame van de administratie altijd meedoet aan de nationale vogeltelling. Of dat je manager ’s nachts de slaap niet kon vatten nadat hij A Life on Our Planet van David Attenborough had gekeken op Netflix.  

Duik in elkaars onderwaterwereld en verwonder je: onder water zie je vaak de mooiste dingen.

-------

Meer over Jeanine Pothuizen – veranderkundige en klimaatpsycholoog

Voor mij is een organisatie een verzameling mensen. Wil je je duurzame ambities realiseren? Dan heb je niet alleen een technische, rationele uitdaging. De sociale en psychologische kant speelt net zo hard een rol. Ondanks de mooie ambities en uitgewerkte plannen, leiden schijnbaar verborgen aspecten (emoties en cultuur) vaak tot onverwachte belemmeringen in het realiseren van deze doelen.

Ik help teams en organisaties om deze de zachte aspecten van verandering juist in te zetten als katalysator. Op weg naar een gezonde toekomst voor mens, organisatie en natuur.